ދުނިޔޭގައިވާ ސުވަރުގޭގެ މަޚުލޫގާތު

 ދުނިޔޭގައިވާ ސުވަރުގޭގެ މަޚުލޫގާތު

1-          مقام  إبراهيم : މިއީ ﷲ ގެ ނަބިއްޔާ الخليل إبراهيم عليه السلام  ގެފުޅު ބިނާ ކުރެއްވުމަށް  އެއެއްޗެއްގެ މަތީގައި ހުންނެވި  ހިލެއެވެ. ދިގުމިނުގައި ގާތްގަޑަކަށް ބައިމީޓަރު ހުންނަ ހަތަރެސްކަނަށް ވާގޮތައް ހުދުކުލައާއި ކަޅުކުލައާއި ދެމެދުން ރީދޫކުލައަކަށް ވާގޮތައް މިހިލަވެއެވެ. މިހިލައިގެ މަތީގައި ހުންނަވައިގެން ގެފުޅުގެ ބިނާ އުސްކުރައްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. އަދި އިސްމާޢީލު އަލައިހިއްސަލާމް އެކަލޭގެ ފާނުގެ ބައްޕާފުޅަށް ހިލައްތައް ދެއްވައި އެހީތެރިވަމުން ގެންދެވިއެވެ.

މިތަނަކީ އިސްލާމު ދީނުގައި ވަރަށް މަތިވެރި މަޤާމެއް ދެވިފައިވާ މާތް ތަނެކެވެ. އެގޮތުން ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ޙައްޖުގައި ޢުމްރާގައި މިތަނަނުގައި ނަމާދު ކުރުމަށް މުސްލިމުންނަށް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ.

ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަހީކުރެއްވިއެވެ. ( وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ) البقرة ، آية 125

މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. (عن عبد الله بن عمرو قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : الركن و المقام ياقوتتان من ياقوت الجنة طمس الله نورهما و لولا ذلك لأضاءتا ما بين المشرق و المغرب )[1]

މާނައީ : ރުކުނުލް ޔަމާނީ އާއި މަޤާމު އިބުރާހީމަކީ ސުވަރުގޭގެ ޔާޤޫތުން ދެ ޔާޤޫތެވެ. ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އެދޭތީގައިވާ ނޫރު ފޮހެލެއްވެވިއެވެ. އެހެން ނޫންނަމަ އެދޭތީގެ އަލިން މަޝްރިޤާއި މަޣުރިބު އަލިވެގެން ދިޔައީހެވެ.

 މަޤާމް އިބުރާހީމްގެ ތަޞްވީރެއް  

2-          العَجْوَة : މިއީ މަދީނާއަށް ޚާއްސަ މަދީނާގައި  ހަމަ އެކަނި ހެއްދޭ ކަދުރެކެވެ. ޢަޖުވާ ކަދުރަކީ ވަރަށް ގިނަ ގުނަ ފައިދާ ތަކެއް އޭގައި އެކުލެވިގެންވާ އެއްޗެކެވެ.

މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ( قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَنْ تَصَبَّحَ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعَ تَمَرَاتٍ عَجْوَةً لَمْ يَضُرَّهُ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ سُمٌّ وَلَا سِحْرٌ)[2].

މާނައީ : ކޮންމެ ދުވަހަކު ހެދުނު ޢަޖުވާ ކަދުރުގެ 7 އޮތް ކަދުރު ކައިފިނަމަ އެދުވަހު އެމީހަކަށް ސިޙުރުވެރިކަމުން އަދި ވިހައަކުން ގެއްލުމެއްނުވާ ހުއްޓެވެ.

އަދިވެސް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ހަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. " فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ (  الْكَمْأَةُ مِنْ الْمَنِّ وَمَاؤُهَا شِفَاءٌ لِلْعَيْنِ وَالْعَجْوَةُ مِنْ الْجَنَّةِ وَهِيَ شِفَاءٌ مِنْ السُّمِّ ) [3].

މާނައީ : އަލްކަމްއާ ވަނީ މަންނުގެ ތެރެއިންނެވެ. އޭގެ ފެނަކީ ލޮލަށްވާ ޝިފާއެކެވެ. އަދި ޢަޖުވާ ވަނީ ސުވަރުގެއިންނެވެ. އެއީ ވިހައިގެ ޝިފާއެކެވެ.

  ޢަޖުވާ ކަދުރުގެ ތަސްވީރެއް 

3-          الحجر الأسود ( ހަޖަރުލް އަސްވަދު ) : މިއީ ހިލަކޮޅު ތަކެއްގެ މަށްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ވަށްކޮށް އޮންނަ ހިލަގަނޑަކެވެ. މިއީ މުސްލިމުން ޠަވާފު ކުރަން ފަށާތަނެވެ. މިހިލަ ވަނީ ގެފުޅުގެ އިރުމަތީ ފަރާތުގެ ކަނުގައި 1.5 މީޓަރު އުހުގައި ހަރުކުރެވިފައެވެ. އެހިލަ ރައްކާތެރި ކުރުމުގެ ގޮތުން މިހާރު ވަނީ ރިހީގެ ގިއުގަޑަށްލައިފައެވެ. ރިވާޔަތްތަކުން އެނގޭ ގޮތުގައި މިހިލަކީ ހުދުކުލައިގެ ހިލައެކެވެ. ނަމަވެސް މީސްތަކުންގެ ކުށްތަކުގެ ސަބަބުން ހިލަވަނީ ކަޅުވެފައެވެ.

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ( نَزَلَ الْحَجَرُ الْأَسْوَدُ مِنْ الْجَنَّةِ وَهُوَ أَشَدُّ بَيَاضًا مِنْ اللَّبَنِ فَسَوَّدَتْهُ خَطَايَا بَنِي آدَمَ ) – (نزل الحجر الأسود من الجنة أشد بياضا من الثلج فسودته خطايا بني آدم) [4].

މާނައީ :ޙަޖަރުލްއަސްވަދު ވަނީ ސުވަރުގެއިންނެވެ. އަދި އެ ކިރަށްވުރެ ހުދުވެގެންވެއެވެ. ފަހެ އެކަޅުވީ އާދަމުގެ ދަރީންގެ ކުށްތަކުންނެވެ.

އަދިވެސް ރިވާވެގެން ވެއެވެ. (الْحَجَرُ الْأَسْوَدُ مِنْ الْجَنَّةِ )[5] ޙަޖަރުލްއަސްވަދު ވަނީ ސުވަރުގެއިންނެވެ.

ހަޖަރުލް އަސްވަދުގެ ތަސްވީރެއް 

4-          نهر النيل ( ނީލަ ކޯރު ) : ނީލަކޯރު އޮންނަނީ އެފްރިކާގެ އިރު އުތުރުގައެވެ. ވިކްޓޯރިއާ ކަނޑުން ފެށިގެން އެފުރިކާގެ ބައްރުގެ މެދުތެރެއިން މެޑްޓްރޭނިއަން ކަނޑަށް އޮއްސޭ ގޮތަށެވެ. މިކޯރުގެ ދިގުމިނަކީ 6695 (ހަހާސް ހަސަތޭކަ ނުވަދިހަ ފަހެއް) ކިލޯމީޓަރެވެ. އަދި މިކޯރުގެ ދިގުމިނަކީ 6670 ކިލޯމީޓަރ ކަމުގައިވެސް ބުނެވެއެވެ. މިއީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ދިގު ކޯރެވެ. އަދި މިކޯރުވަނީ 3.4 މިލިޔަން ކިލޯމީޓަރުގެ ސަރަހައްދަކަށް ފެތުރިފައެވެ. އެފްރިކާގެ 9 ގައުމެއްގެ ތެރެއިންލާފައި މިކޯރު ދަތުރުކުރެއެވެ. މިގޮތުން ޔުގެންޑާ ، އިތޯޕިއާ ، އެރިޓްރިޔާ ، ސޫދާން ، ދިމޮކްރެޓިކް ކޮންގޯ ، ބުރުނޑީ ، ޓެންޒޭނިޔާ ، ރުވާންޑާ، ކެންޔާ ، ހިމެނެއެވެ.

أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ ގެ ފަރާތް ޕުޅުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رُفِعْتُ إِلَى السِّدْرَةِ فَإِذَا أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ نَهَرَانِ ظَاهِرَانِ وَنَهَرَانِ بَاطِنَانِ فَأَمَّا الظَّاهِرَانِ النِّيلُ وَالْفُرَاتُ وَأَمَّا الْبَاطِنَانِ فَنَهَرَانِ فِي الْجَنَّةِ )

މާނައީ : އިސްރާއި މިއުރާޖުގައި ތިމަން ކަލޭގެ ފާނު ސިދުރަތަށް އުފެއްލެވުނެވެ. ފަހެ ތިމަންކަލޭގެ ފާނަށް 4 ކޯރެއް ފެނިވަޑައިގަތެވެ. އެއީ ބޭރުފުށުން ފެންނަ ދެ ކޯރާއި އެތެރެއިން ފެންނަ ދެކޯރެވެ. އަދި ބޭރުންވާ ދެކޯރަކީ ނީލަކޯރާއި ފުރާތު ކޯރެވެ. އަދި އެތެރެއިންވާ ދެކޯރުވަނީ ސުވަރުގޭގައެވެ.

  

 ނީލަ ކޯރުގެ ތަސްވީރު 

5-          نهر الفرات ( ފުރާތު ކޯރު) : މިއީ އޭޝިޔާގެ ހުޅަނގު ދެކުނުގައި އޮންނަ ބޮޑު ކޯރެކެވެ. މިކޯރު ފެށެނީ ތުރުކީންނެވެ. ޢިރާގު ހުރަސްކޮށް ސޫރިޔާ އާއި ހަމައަށް މިކޯރު ދެމިގެން ވެއެވެ. އަދި މިކޯރު އުފެދިގެންވަނީ މައިގަނޑު ދެކޯރަކުންނެވެ. އެއީ އިރުމަތިފަޅިން މުރާދު ޞޫ ނުވަތަ މުރާދު ފެންގަނޑާއެވެ. އަދި ހުޅަނގާ ވީފަރާތުން ވަޤުރާ ޞޫ  ނުވަތަ ކަޅު ފެންގަނޑާއެވެ. މިކޯރުގެ ދިގުމިނަކީ 2700 ކިލޯމީޓަރެވެ. މިކޯރާއި ބެހޭ ގޮތުން ރިވާ ވެގެން ވެއެވެ. وَقَالَ فِى الْحَدِيثِ وَحَدَّثَ نَبِىُّ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَنَّهُ رَأَى أَرْبَعَةَ أَنْهَارٍ يَخْرُجُ مِنْ أَصْلِهَا نَهْرَانِ ظَاهِرَانِ وَنَهْرَانِ بَاطِنَانِ « فَقُلْتُ يَا جِبْرِيلُ مَا هَذِهِ الأَنْهَارُ قَالَ أَمَّا النَّهْرَانِ الْبَاطِنَانِ فَنَهْرَانِ فِى الْجَنَّةِ وَأَمَّا الظَّاهِرَانِ فَالنِّيلُ وَالْفُرَاتُ. [6]

މާނައީ اسراء ގެ ރޭގައި މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ސުވަރުގެ ގޭގެ 4 ކޯރެއް ފެނިވަޑައިގަތެވެ. އެތަނުން ދެކޯރަކީ މަތިން ދަތުރުކުރާ ދެކޯރެވެ. އަދި އަނެއް ދެކޯރަކީ އަޑިން ދަތރު ކުރާ ދެކޯރެވެ. މިކޯރުތައް ފެނިވަޑައިގެން ތިމަން ކަލޭގެ ފާނު جِبْرِيلُ ގެ ފާނާއި ސުވާލު ކުރެއްވީމެވެ. އެހިނދު ވިދާޅުވިއެވެ. މަތީގައިވާ ދެކޯރަކީ ނީލަކޯރާއި ފުރާތު ކޯރެވެ. އަދި އަޑީގައިވާ ދެކޯރަކީ ސުވަރުގޭގައި ވާ ދެކޯރެވެ.

 ފުރާތު ކޯރުގެ ތަސްވީރު: 

6-  سيحان ކޯރު : މިއީ މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ  އެންމެ ދިގު ދެކޯރުގެ ތެރެއިން  މުހިއްމު އެއްކޯރެވެ.  މިކޯރު ފެށެނީ  އަރުމީނިޔާގެ ފަރުފަދަތަކުން އުފެދިގެން އަންނަ ފެނުންނެވެ. މިކޯރު ދަތުރުކޮށްފައި ދާނީ ބޮޑަށް އުޒުބަކިސްތާނުގެ ތެރެއިންނެވެ. މިކޯރުވެސް ނިމޭނީ އާރާލް ކަނޑަށެވެ. މިކޯރަށް ގުރީކް ބަހުން ކިޔަނީ ޖާކްޒަރުތިސް (jaxartes  ) އެވެ. އަދި މޮންގޯލިއަނުން މިކޯރަށް ސީރަދާރިޔާ (Syradaria ) ކިޔައެވެ.

ރިވާވެގެންވެއެވެ. عَن أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ( سَيْحَانُ وَجَيْحَانُ وَالْفُرَاتُ وَالنِّيلُ كُلٌّ مِنْ أَنْهَارِ الْجَنَّةِ )[7]

މާނައީ : ސައިޙާން ކޯރާއި ޖައިޙާން ކޯރު އަދި ނީލަކޯރާއި ފުރާތުކޯރު މިއިން ކޮންމެ ތަނަކީވެސް ސުވަރުގޭގެ ކޯރުތަކުންވާ ކޯރު ތަކެކެވެ.  ތައުރާތުގެ އަސްފާރު ތަކުގެ ތެރެއިން ފުރަތަމަ ސިފުރު ( سفر التكوين) ގައި  މިއީ ސުވަރުގޭގެ ކޯރު ތަކުގެ ތެރެއިން ކޯރެއްކަމަށް ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ.  އަދި މިކޯރު ފެށެނީ ޢަދުނުއޭ ކިޔުނު ސުވަރުގޭގެ ކޯރުގެ ގޮތްޕަކުން ކަމަށްވެސް އައިސްފައިވެއެވެ.

7- جيحان ކޯރު :  މިއީ ވެސް މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ އެންމެ ދިގު ދެކޯރުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މުހިއްމު އެއް ކޯރެވެ. މިކޯރު ފެށެނީ  ޠަޖަކިސްތާނާއި އަފްޣާނިސްތާނުގެ އުސްފަރުބަދަ ތަކުގެ މަތިންނެވެ.  ގާތް ގަޑަކަށް 2900 ( ދެހާސް ނުވަސަތޭކަ ) މީޓަރު އުހުންނެވެ. މިކޯރު ޠަޖަކިސްތާނާއި އަފްޣާނިސްތާނުގެ ސަރަހައްދީ ރޮނގާ ދެމެދުން ތަރުކޮށް ގޮސް ނިމެނީ އާރާލް ކިޔޭ ކަނޑަށެވެ. މިކޯރަށް ގްރީކް ބަހުން ކިޔަނީ އުކްސޫސް (Oxus) އެވެ. އަދި މޮންގޯލިއަނުންގެ ދުވަސް ވަރު މިކޯރަށް ކިޔަނީ އަމޫދާރިޔާ (amoudaria) އެވެ.

 ރިވާވެގެންވެއެވެ. عَن أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ( سَيْحَانُ وَجَيْحَانُ وَالْفُرَاتُ وَالنِّيلُ كُلٌّ مِنْ أَنْهَارِ الْجَنَّةِ ) މާނައީ : ސައިޙާން ކޯރާއި ޖައިޙާން ކޯރު އަދި ނީލަކޯރާއި ފުރާތުކޯރު މިއިން ކޮންމެ ތަނަކީވެސް ސުވަރުގޭގެ ކޯރުތަކުންވާ ކޯރު ތަކެކެވެ.

ތައުރާތުގެ އަސްފާރު ތަކުގެ ތެރެއިން ފުރަތަމަ ސިފުރު ( سفر التكوين) ގައި  ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގައި جيحون ކޯރަކީ ސުވަރުގޭގެ  ކޯރުތަކުގެ ތެރެއިން ދެވަނަ ކޯރެވެ. މިކޯރު ފެށެނީ ޢަދުނުއޭ ކިޔުނު ސުވަރުގޭގެ ކޯރުގެ ގޮތްޕަކުންނެވެ.

ތަސްވީރު : 

8-   رَوْضَة : މިއީ މަސްޖިދުއްނަބަވީ ތެރޭގައިވާ މާތްނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ ގެކޮޅާއި އެކަލޭގެ ފާނުގެ މެންބަރުކޮޅާއި ދެމެދުގައިވާ ސުވަރުގޭގެ ބަގީޗާތަކުގެ ތެރެއިން ވާ ބަގީޗާއެކެވެ. 

أبوهريرة ގެ ފަރާތްޕުޅުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. عَن أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَن النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ (مَا بَيْنَ بَيْتِي وَمِنْبَرِي رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ وَمِنْبَرِي عَلَى حَوْضِي)[8]

މާނައީ : ތިމަންކަލޭގެ ފާނުގެ ގެކޮޅާއި ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ މެންބަރުކޮޅާއި ދެމެދަކީ ސުވަރުގޭގެ ބަގީޗާތަކުގެ ތެރެއިންވާ ބަގީޗާއެކެވެ.

ތަސްވީރު:

މުޙައްމަދު މަންޞޫރު އާދަމް

---

[1] -  صحيح ابن خزيمة ، محمد بن إسحاق بن خزيمة أبو بكر السلمي النيسابوري ، المكتب الإسلامي - بيروت ، 1390 – 1970 ، ج 4 ، ص 219. قال الألباني : إسناده حسن لغيره فإن أيوب بن سويد سيء الحفظ وقد تابعه شبيب بن سعيد الحبطي عند البيهقي وهو ثقة عن رواية ابنه أحمد عنه وهذا منه فإسناده صحيح.

[2] -  صحيح البخاري،

[3] - سنن الترمذي: 2068 ، قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ . وصحيح سنن ابن ماجة: 3455 ، ومسند أحمد:7989 ،

[4] - سنن الترمذي ، قال الشيخ الألباني : صحيح ، صحيح ابن خزيمة . قال الأعظمي : إسناده حسن

[5] - النسائي ,

[6] - صحيح مسلم

[7]- صحيح مسلم: 2839. ومسند أحمد:7873.

[8] - صحيح البخاري: 1138